چرم‌سازی
سنتی از
ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد پرش
به ناوبریپرش به جستجو چرم‌سازی عبارتست از تنظیم چرم از پوست حیوان ها و جانوران بوسیلهٔ پاره‌ای مواد شیمیایی و اعمال فیزیکی و شیمیایی، که پوست از وضعیت ابتدایی خارج شده و به رخ ثابت و فاسد‌نشدنی در بیاید . به عبارت دیگر چرم‌سازی تغییر تحول شکل دادن به پوست به امداد مواد دباغی و عملیات فیزیکی و شیمیایی و تهیهٔ چرم میباشد .
فرآیند
ساخت چرم به شیوه سنتی تهیهٔ پوست:در منش سنتی ایجاد چرم، اکثر از پوست گاو برای تبدیل به چرم به کار گیری می نمایند زیرا این جور پوست نرم‌تر از پوست گاومیش و ضخیم‌تر از پوست گوسفند می باشد و در مرحلهٔ لش‌زنی و بقیه فرایند برای تبدیل به چرم، قابلیت و امکان صدمه دیدن پوست کمتر است . از سوی دیگر محصولاتی که با این نوع چرم ساخته می شود، مرغوب‌تر میباشد .
شستشو:پوست ها را برای تبدیل به چرم باید به موقعیت طبیعی خویش بازگرداند، به همین مراد آنها را ۳ الی ۶ روز در آب نگه می دارا‌هستند تا نمک از پوست خارج شود، و وضعیت کم آبی آن از بین برود .
موگیری:در این تراز پوست‌ها را که به موقعیت طبیعی درآمده‌اند ۳ الی ۱۰ روز در محلول آرد جو یا این که آهک نگهداری می‌کنند، این فعالیت سبب ساز تخمیر پوست می گردد به طوری که گیسو از آن به راحتی کنده میگردد . از این مرحله به پوست‌ها توله آهکی هم گفته میگردد .
لش‌زنی:برای این فعالیت پوست را به دو میخ آویزان کرده با داس یا اَرسَن (چاقوی دو نوع با تیغهٔ بلند) چربی ها و ضایعات را از آن جدا می نمایند .
خوابانیدن در فضله:پوست‌ها را برای یک‌سری روز در محلولی از آب و فضلهٔ مرغ و کبوتر می‌خوابانند . این عمل سبب ساز از بین رفتن پروتئین‌های اضافی پوست که سبب ساز خرابی چرم می شوند و نرمی و لطافت و انعطاف پوست در برابر سرما و گرما می گردد . برای نرمی پوست از زاج نیز به کار گیری می شود .
نمک‌زنی:در این سطح برای ثابت نگه داشتن موقعیت پوست و فاسد نشدن به آن نمک می زنند تا این مرحله به اصطلاح امروزی پوست سالمبور گفته می گردد .
دباغی یا مازوکاری:برای دباغی پوست‌ها را داخل گودال‌هایی به عمق ۲ متر گذارده، به روی آنها محلولی از آب و مازو می‌ریزند و لگدمال می نمایند . پوست‌ها برای دو دورهٔ ۱۰ روزه، در این محلول خوابانده شده و هر روز لگدمال می‌شوند تا مازو به خیر و خوبی وارد پوست شود . آنگاه آنها را در آفتاب کم آب مینمایند . از این سطح به پوست‌ها یا توله‌های آهکی چرم گفته میگردد .
نمک‌زنی:چرم‌ها را برای مدت ۴۸ ساعت در محلولی از آب و نمک قرار می دهند تا نمک به آهستگی جذب آنها شود و مانع از خرابی و نابودی چرم گردد . آنگاه چرم‌ها رادر آفتاب خشک مینمایند .
سنگ زنی:پوست‌های نیمه کم آب رابر روی تخته‌ای بعضاً به صورت هلال که به خرک پر اسم و رسم است، می‌خوابانند . طرف لش چرم را با سنگ‌پا و طرف صورت چرم را با سنگ صاف عادی می‌مالند تا بلورهای نمک از چرم خارج شود و موجب بی آبی و ترکیدگی پوست نگردد بعد از آن آنان را تحت آفتاب پهن مینمایند تا کاملاً خشک شود .
پیه‌زنی یا پیه‌کاری: در این مرحله برای نرمی چرم از پیه آب‌شده، استفاده میشود .
شستشو:این کار یک ساعت تا تعدادی روز پس از پیه‌کاری انجام میگردد .
رنگ‌زنی:پس از شستن نوبت به رنگ زدن چرم میرسد . به این مراد صاحبان چرم آنها را به رنگرزهایی که از دیرباز به این کار اشتغال داشته‌اند، می دهند . با آنکه رنگ‌های مختلفی وارد بازار شده‌است، رنگرزها همانند گذشته مایلند از رنگ نارنجی استفاده کنند تا اصالت آن را نگهداری نمایند . در پیشین برای رنگ چرم‌ها از گلرنگ، گل و گِل‌وَرَز به کارگیری میشد . گِل‌وَرَز گیاه کوچک و سفید رنگ می باشد که از کوهستان جمع‌آوری می شود و برای استفاده، خشک‌شدهٔ آن را ساییده با آب مخلوط مینمایند تا رنگ نارنجی به دست آید . پس از رنگ زدن، چرم‌ها را به میله‌های چوب معلق مینمایند تا کاملاً خشک شود .
سنگ‌زنی:برای درخشان شدن چرم روی آن را با سنگ یَشم که سنگی سبزرنگ و صاف است، می‌سایند . در قبلی تمام روند ایجاد چرم به رویکرد سنتی حدوداً ۳ ماه به طول می‌انجامید .[۱]